Nghiên cứu tài liệu truyền thống về công tác thanh tra và các bài nói, bài viết của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác thanh tra cho thấy: Chủ tịch Hồ Chí minh đặc biệt quan tâm đến công tác thanh tra.Ngay sau khi nước nhà vừa giành được độc lập, cùng với việc chăm lo xây dựng, hoàn thiện bộ máy Nhà nước kiểu mới, ngày 23/11/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 64/SL thành lập Ban Thanh tra đặc biệt, nay là Thanh tra Chính phủ. Để xây dựng lực lượng thanh tra vững mạnh, uy tín, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chọn những người có đức. có tài lãnh đạo công tác thanh tra của Chính phủ. Những cán bộ ưu tú được chọn làm người đứng đầu Thanh tra là: cụ Bùi Bằng Đoàn (Ban Thanh tra đặc biệt năm 1945), cụ Tôn Đức Thắng (Ban Thanh tra đặc biệt năm 1947), cụ Hồ Tùng Mậu (Ban Thanh tra Chính phủ năm 1949) và đồng chí Nguyễn Lương Bằng (Thanh tra Trung ương của Chính phủ năm 1956)…
Những quan điểm tư tưởng của Bác Hồ về công tác thanh tra đến nay vẫn giữ nguyên giá trị và là những định hướng cho công tác thanh tra. Trong bài viết này, chúng tôi đề cập đến một số nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác thanh tra và những vấn đề đặt ra đối với cán bộ thanh tra của ngành Kiểm sát nhân dân.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác thanh tra
1. Công tác kiểm tra của Đảng và Nhà nước cùng với hoạt động kiểm tra, giám sát của các cơ quan nhà nước với mục đích giữ gìn kỷ cương pháp luật, có tác dụng hạn chế, răn đe những hành vi vi phạm pháp luật của các đối tượng quản lý, phát hiện, khắc phục kẽ hở của các chính sách, pháp luật góp phần phòng ngừa vi phạm pháp luật và tội phạm. Theo quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thanh tra là công tác quan trọng, do vậy phải được tiến hành thường xuyên, vì nếu công tác thanh tra không được tiến hành thường xuyên sẽ dẫn tới bệnh quan liêu, mệnh lệnh và từ đó sẽ tiếp tục gây ra những tác hại to lớn khác cho sự nghiệp cách mạng.
Bác Hồ đã thường căn dặn cán bộ Thanh tra: “Cán bộ thanh tra giúp trên hiểu biết tình hình địa phương và cấp dưới, đồng thời cũng giúp cho các cấp địa phương kịp thời sửa chữa, uốn nắn nếu làm sai, hoặc làm chậm. Cho nên trách nhiệm của công tác thanh tra là quan trọng” -(Một số văn kiện chủ yếu của Đảng và Chính phủ về công tác thanh tra. Uỷ Ban Thanh tra của Chính phủ, 1977). Người còn nói: “Muốn chống bệnh quan liêu, bệnh bàn giấy; muốn biết các nghị quyết có được thi hành không, thi hành có đúng không; muốn biết ai ra sức làm, ai làm cho qua chuyện, chỉ có một cách là khéo kiểm soát” - (Hồ Chí Minh: Toàn tập, NXB Chính trị Quốc gia, HN.1995, tập 5, tr.287).
Thực tế cho thấy, những cơ quan, đơn vị mà người lãnh đạo chú trọng công tác thanh tra và tiến hành thường xuyên hoạt động thanh tra thì không những kỷ cương, pháp luật trong quản lý duy trì mà còn góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động quản lý, thúc đẩy các hoạt động của các cơ quan nhà nước, nâng cao hiệu quả quản lý, kinh doanh của các doanh nghiệp. Những nơi không chú trọng công tác thanh tra, sẽ dễ dẫn đến những vi phạm, thậm chí là vi phạm nghiệm trọng tới mức phạm tội hình sự.
Chủ tịch Hồ Chí Minh nói:“Thanh tra là tai mắt của trên, là người bạn của dưới”. Với quan niệm như vậy, Người chỉ ra rằng, hoạt động thanh tra không những giúp cho người lãnh đạo, quản lý cơ quan, đơn vị thấy được kết quả và mức độ thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của nhà nước; mà còn có tác dụng giúp cho việc xem xét, đánh giá những chủ trương, chính sách và pháp luật đã đề ra có đúng và có sát thực tiễn hay không. Từ kết quả thanh tra, người lãnh đạo, quản lý cơ quan, đơn vị kịp thời xem xét, điều chỉnh và có những biện pháp cụ thể thích hợp giúp cho công tác quản lý, chỉ đạo; điều hành của mình sát thực tiễn và có hiệu quả; đồng thời cũng là biện pháp để xây dựng, hoàn thiện cơ cấu, tổ chức, bộ máy và kiện toàn đội ngũ cán bộ, nhân viên ngày một tốt hơn. Với cách tiếp cận như vậy cho thấy thanh tra chính là “cánh tay nối dài của trên”.
Đối với các cấp lãnh đạo, quản lý, công chức, viên chức khi được thanh tra kết luận sẽ giúpcho đối tượng được thanh tra nhận thức đầy đủ về ưu điểm và những vi phạm, thiếu sót của mình. Thấy được những việc làm đúng, làm tốt để tiếp tục phát huy; những việc làm chưa đúng, những sai phạm, thiếu sót để khắc phục sửa chữa và nâng cao năng lực, trách nhiệm của mình. Như vậy, thanh tra chính là đã giúp đỡ mình trong quá trình thực thi nhiệm vụ quản lý nhà nước và thanh tra cũng là “bạn của dưới”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn cho rằng, công tác thanh tra phục vụ thiết thực cho sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước đối với đời sống kinh tế - văn hóa - xã hội, công tác thanh tra có vai trò quan trọng như vậy nên cần được tiến hành thường xuyên trong hoạt động quản lý nhà nước.
2. Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến đội ngũ cán bộ làm công tác thanh tra. Người yêu cầu cán bộ thanh tra phải có đạo đức cách mạng, phải là người gương mẫu; cán bộ thanh tra phải có năng lực, có kinh nghiệm và là người có uy tín. Người cũng yêu cầu cán bộ thanh tra phải cố gắng học tập, trau dồi đạo đức cách mạng, nâng cao trình độ lý luận, nghiệp vụ, chuyên môn.
Khi đề cập đến đạo đức cách mạng của người cán bộ thanh tra, Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Phẩm chất của người cán bộ thanh tra là phải tự mình nghiêm chỉnh, phải có đạo đức cách mạng”.
Ví dụ: Phái người lười đi thanh thanh tra công việc người khác thì cũng không được. Cán bộ thanh tra phải có đạo đức cách mạng, phải hiểu nhân tình thế cố đã đành, nhưng tự mình còn phải gương mẫu cho người khác” - (Một số văn kiện về công tác thanh tra, tr. 7-10).
Theo Bác, người được giao làm công tác thanh tra phải thấy được niềm vinh dự của mình khi được cấp trên tín nhiệm giao cho làm công tác này. Người nói: “Đối với cán bộ, được làm công tác thanh tra là một vinh dự. Vì sao? Vì công tác thanh tra là một công tác quan trọng, Đảng và Chính phủ có tin cậy mới giao cho làm nhiệm vụ ấy” - (Huấn thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác thanh tra tại Hội nghị cán bộ thanh tra toàn miền Bắc ngày 5/3/1960). Cũng tại Hội nghị cán bộ thanh tra toàn miền Bắc ngày 5/3/1960, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phê bình: “Một số cán bộ chưa yên tâm công tác, cho làm công tác thanh tra không tiến bộ, thắc mắc về tiền đồ, đứng núi này trông núi nọ, muốn xin đi công tác khác. Như thế là không hiểu rõ nhiệm vụ của mình, không hiểu vinh dự của mình, là mắc bệnh cá nhân chủ nghĩa”. Bác Hồ còn yêu cầu: Người cán bộ thanh tra nghe không được thiên lệch, nghe một bên, nên nghe người này, nghe người kia. Phải khách quan, chớ do ý muốn và suy đoán chủ quan của mình. Thanh tra muốn biết, muốn thấy, muốn hiểu rõ sự thật ở cơ quan, ở địa phương nào đấy phải tận nơi, nghe ngóng tìm hỏi, chịu khó. Quan liêu sẽ không làm được nhiệm vụ. Phải cẩn thận, khách quan, điều tra, nghiên cứu kỹ lưỡng, chịu khó.
Công tác thanh tra đặc biệt quan trọng, nên Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ cán bộ thanh tra phải là những người thực sự có năng lực, kinh nghiệm và uy tín. Năng lực của người cán bộ thanh tra không chỉ tinh thông về chuyên môn nghiệp vụ thanh tra, mà còn phải nắm vững nghiệp vụ thuộc ngành, nghề của cơ quan, đơn vị đang làm việc; đồng thời phải hiểu biết sâu sắc về các vấn đề xã hội, am hiểu luật pháp, giải quyết các mối quan hệ xã hội một cách minh bạch, công tâm theo đúng pháp luật và không trái với tập quán, đạo lý truyền thống của dân tộc. Bác nói: Người cán bộ thanh tra phải có uy tín cao. Điều đó có nghĩa là cán bộ thanh tra phải là người trong sáng về đạo đức cách mạng cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Có như vậy thì mới làm cho đối tượng thanh tra “tâm phục khẩu phục”.
Người căn dặn: “Cán bộ thanh tra phải cố gắng học tập, học cái hay, tránh cái dở, trau dồi đạo đức cách mạng, nâng cao trình độ lý luận, trình độ nghiệp vụ và trình độ chuyên môn để làm việc cho tốt” - (Huấn thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác thanh tra tại Hội nghị cán bộ thanh tra toàn miền Bắc ngày 5/3/1960).
Trong giai đoạn hiện này khi nước ta đang đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá thì việc không ngừng học tập, trau dồi đạo đức cách mạng, nâng cao kiến thức chuyên môn nghiệp vụ thật sự là yêu cầu mà mọi cán bộ thanh tra phải học tập, quán triệt.
Đ/c Nguyễn Hải Phong, Phó Viện trưởng VKSND tối cao phát biểu chỉ đạo
Để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân cần
Thực hiện tốt lời huấn thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh:“Cán bộ thanh tra như cái gương cho người ta soi mặt, gương mờ thì không soi được”. Cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân phải thường xuyên rèn luyện, phấn đấu về mọi mặt để thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Cụ thể là:
1. Cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện để có quan điểm, tư tưởng và bản lĩnh chính trị vững vàng, biết phân tích, xử lý mọi tình huống thực tế đúng với quan điểm, tư tưởng, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật Nhà nước và các quy định của Ngành; dám đương đầu với những khó khăn, phức tạp để hoàn thành nhiệm vụ trong mọi tình huống, mọi hoàn cảnh.
Để đạt kết quả theo tiêu chí đó, chúng tôi nghĩ rằngngười cán bộ thanh tra phải luôn trung thành với mục tiêu hoạt động của ngành Kiểm sát nhân dân, phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, luôn đặt lợi ích của đất nước, của Ngành và của tập thể lên trên hết. Trong quản lý nhà nước, người cán bộ thanh tra luôn phải đối mặt với rất nhiều khó khăn. Chính vì vậy mà bản lĩnh chính trị vững vàng, luôn đặt lợi ích tổ chức, tập thể lên trên hết là những phẩm chất không thể thiếu của những người làm công tác thanh tra. Do đó, cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân phải dũng cảm, kiên quyết trong các vụ, việc, không sợ nguy hiểm; luôn kiên trì, nhẫn nại và độc lập suy nghĩ và quyết định trong việc xem xét, kiểm tra, xác minh, không giao động trước khó khăn. Mặt khác, người cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân phải có phong cách làm việc tốt, phải coi trọng và luôn ứng xử theo những tiêu chuẩn, nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức của người cán bộ Kiểm sát nói chung và của nghề thanh tra nói riêng. Phong cách làm việc tốt của người cán bộ thanh tra trước hết là phải luôn nêu cao tinh thần trách nhiệm trong công tác, thực hiện đầy đủ, quyền hạn, quy trình chuyên môn nghiệp vụ; khắc phục khó khăn, phức tạp, mang hết khả năng, công sức để hoàn thành nhiệm vụ. Người cán bộ thanh tra phải biết phòng, chống các biểu hiện chủ quan, hấp tấp, tác phong quan liêu, đại khái, quan cách, không đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích tập thể. Cán bộ thanh tra nhất thiết phải coi trọng và ứng xử theo những tiêu chuẩn, nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của mình, có thái độ khách quan, trung thực và không ngừng nâng cao năng lực công tác.
Người cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân, ngoài chuyên môn nghiệp vụ cao, phải là người có đạo đức; cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư, đầy lòng bác ái, không thành kiến, giàu lòng vị tha không thiên vị; có tác phong giản dị, nhưng nghiêm chỉnh, chững chạc để tạo ra uy tín và uy thế trong giao tiếp. Tùy theo hoàn cảnh, khi tìm hiểu, lúc đàm thoại, phỏng vấn… phải làm thế nào luôn giữ đúng tư thế của một người cầm cân nảy mực. Muốn vậy, người cán bộ thanh tra phải có một đời tư trong sáng và gương mẫu để làm tấm gương tốt cho mọi người, mới mong gây được uy tín trong nhân dân.
2. Phải nâng cao kỹ năng nghề nghiệp là yêu cầu không thể thiếu của người cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân, trước hết là kỹ năng về chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng giao tiếp, ứng xử.
Kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ là khả năng vận dụng những kinh nghiệm, kiến thức về chuyên môn, nghiệp vụ của cán bộ thanh tra vào thực tiễn công tác thanh tra trong ngành Kiểm sát nhân dân.
Nội dung hoạt động thanh tra trong ngành Kiểm sát nhân dân bao gồm ba lĩnh vực là: Hoạt động thanh tra nghiệp vụ, hoạt động thanh tra hành chính và hoạt động thanh tra xét khiếu tố. Với các hoạt động thanh tra nói trên, yêu cầu người cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân phải có những kỹ năng chung về nghiệp vụ thanh tra, đồng thời phải có kinh nghiệm, kiến thức chuyên sâu về công tác kiểm sát, công tác tổ chức cán bộ, công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành và công tác tài chính kế toán…
Chính vì vậy, ngoài sự nỗ lực học tập, phấn đấu của từng cán bộ thanh tra trong Ngành, chúng tôi đề nghị Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Viện kiểm sát nhân dân các tỉnh, thành phố đặc biệt quan tâm đến công tác đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ chuyên môn cho cán bộ thanh tra của Ngành để người cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân cần phải đáp ứng được những yêu cầu cơ bản về kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ. Cụ thể:
- Cán bộ thanh tra phải được đào tạo và được trang bị kiến thức cơ bản về thế giới quan, nhân sinh quan, phương pháp luận…; có trình độ lý luận, tư duy logic, am hiểu kinh tế, chính trị, lịch sử, pháp luật…, và có những kỹ năng cơ bản để tham mưu cho lãnh đạo Viện kiểm sát các cấp trong hoạt động quản lý, chỉ đạo, điều hành và xây dựng Ngành; phát hiện sơ hở về cơ chế quản lý trong Ngành để đề xuất các biện pháp khắc phục, phòng ngừa vi phạm.
- Cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân phải am hiểu pháp luật, có kỹ năng khai thác, sử dụng pháp luật trong công tác; phải được đào tạo nghiệp vụ thanh tra, kiểm tra; đồng thời, phải có kỹ năng chuyên sâu về nghiệp vụ công tác kiểm sát, công tác tổ chức cán bộ, công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành và công tác tài chính, kế toán… liên quan đến từng nội dung hoạt động thanh tra trong nội bộ Ngành. Trong đó chú trọng cập nhật các kiến thức pháp luật mới và các quy định của ngành Kiểm sát nhân dân mới ban hành.
3. Cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân phải có kỹ năng phân tích, tổng hợp, bao quát vấn đề; có khả năng xử lý, giải quyết các vấn đề một cách thấu tình, đạt lý. Người cán bộ thanh tra phải phân tích được vấn đề một cách sâu sắc, thấy được biểu hiện, bản chất của vấn đề đó, xem xét vấn đề trong những điều kiện, hoàn cảnh lịch sử cụ thể; từ đó, tổng hợp các yếu tố, phân tích làm rõ nguyên nhân, để có những nhận định, đánh giá cuối cùng, đề xuất hướng xử lý đúng pháp luật và quy định của Ngành; đồng thồi bảo đảm sự trung thực, khách quan, có lý, có tình.
Đại biểu tham dự hội nghị
Người cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân phải luôn chủ động, linh hoạt trong công việc, có kỹ năng tổ chức công việc, tác nghiệp độc lập và làm việc theo nhóm một cách hiệu quả. Hoạt động thanh tra đòi hỏi việc tổ chức công việc khoa học, hợp lý, có kế hoạch, chương trình, phân công, phân nhiệm cụ thể, tỉ mỉ. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, cũng đòi hỏi người cán bộ thanh tra phải chủ động, linh hoạt trước những tình huống phát sinh. Người cán bộ thanh tra vừa chủ động trong phần việc của mình lại vừa phải có sự phối hợp chặt chẽ với đồng nghiệp để vừa nâng cao hiệu quả công tác với bản thân, vừa phục vụ tích cực cho hoạt động, mục tiêu chung của đoàn thanh tra hoặc nhóm công tác. Ngoài ra, người cán bộ thanh tra trong ngành Kiểm sát cần chú ý rèn luyện và nâng cao kỹ năng giao tiếp, ứng xử. Thực tế cho thấy, hoạt động thanh tra đạt được kết quả cao hay không phụ thuộc rất nhiều vào các kỹ năng của đội ngũ cán bộ thanh tra ngành Kiểm sát nhân dân; trong đó, kỹ năng giao tiếp, ứng xử là một trong những kỹ năng quan trọng.
Tóm lại, phẩm chất, kỹ năng của người cán bộ thanh tra không tự nhiên mà có. Mỗi người cán bộ thanh tra phải không ngừng học tập, tu dưỡng, giữ gìn phẩm chất, rèn luyện kỹ năng công tác, vừa nghiên cứu tài liệu, sách vở, học ở trường, ở lớp, vừa phải học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp và nhất là phải tự rút ra cho mình những bài học, kinh nghiệm qua thực tiễn để có thể ứng dụng tri thức của mình vào công tác thanh tra ngày càng tốt hơn.
Nguồn: Viện KSND tối cao
